روش های مراقبت از آثار خاتم کاری :

روش ها از جمله:

1) آنها را از نور مستقیم خورشید، گرما و رطوبت دور نگه دارید. قرار گرفتن در معرض این عناصر می تواند باعث تاب برداشتن، ترک خوردن یا محو شدن چوب شود. همچنین می تواند روی چسبی که قطعات را به هم نگه می دارد تأثیر بگذارد و آنها را شل یا جدا کند.

2)اقلام خاتم کاری خود را در جای خنک، خشک و تاریک نگهداری کنید. اگر می خواهید آنها را نمایش دهید، نقطه ای را انتخاب کنید که در معرض نور مستقیم خورشید نباشد.

3)آنها را به آرامی تمیز کنید. از آب، صابون یا مواد شیمیایی استفاده نکنید زیرا می توانند به چوب یا مواد منبت آسیب بزنند.

4)در صورت وجود لکه یا رد بر روی اقلام خاتم کاری خود، برای مشاوره با یک تعمیرکار حرفه ای مشورت کنید.

5) با احتیاط با آنها رفتار کنید. اقلام خاتم کاری شکننده هستند و در صورت افتادن یا ضربه زدن به راحتی می شکنند یا تراشه می کنند.

6)هنگامی که آنها را جابجا می کنید یا حمل می کنید، آنها را در بسته بندی حباب دار یا پارچه نرم بپیچید و در یک جعبه محکم قرار دهید.

7)از قرار دادن اجسام سنگین یا تیز بر روی آنها یا نزدیک آنها خودداری کنید. آنها را روی هم قرار ندهید.

وامادر ادامه به جزییات خاتم کاری میپردازیم:

مهمترین نقوش مرز خاتم عبارتند از:

جوسمی

الماس

جوی

برگ

مهمترین نقوش به کار رفته در متن خاتم عبارتند از:

قوس

در گلوی سبز

پرهای خورشیدی شکل

دنیای طلا

ابر گرد دوتایی

تیغه زیر بغل شش سیم

ترنج خاتم هشت و چهار

برای تولید محصولات منبت از انواع مواد اولیه استفاده می شود که در سایر صنایع دستی کمتر دیده می شود. این مصالح عبارتند از: انواع چوب مانند چوب فوفل سیاه و قهوه ای تیره که در لبه های خاتم استفاده می شود، چوب قرمز، چوب آبنوس، چوب نارنجی، چوب افرا به رنگ قهوه ای پس از برش مثلث های منبت کاری شده.

دره را با مواد شیمیایی و مصنوعی زرد یا قرمز می کنند، از چوب کیکم برای ساییدن مثلث ها و اضلاع ریه ها، شمشاد زرد طبیعی، چوب تبریزی یا آبی پشت خاتم، در واقع آستر آن از جنس است. این چوب آنها بسیار نرم هستند و رنگ آنها سفید است.

از چوب عناب استفاده می کنند که تا حدودی جایگزین چوب باقم شده و رنگ آن قهوه ای مایل به قرمز است که با رنگ های شیمیایی و مصنوعی آن را به قرمز تبدیل می کنند. چوب گردو که با رنگ های قرمز رنگ آمیزی شده است. آنها از نظر شیمیایی دره را سیاه می کنند.

به طور کلی می توان از چوب آبنوس برای مثلث سیاه، فوفل برای مثلث قهوه ای، باقم و عناب برای مثلث قرمز و نارنجی، افرا و شمشاد برای رنگ های زرد استفاده کرد.

علاوه بر چوب، استخوان‌ها و عاج‌های مختلفی نیز وجود دارد، مانند عاج فیل (رنگ سفید طبیعی که به دلیل گرانی فقط در برخی از روکش‌های گران‌قیمت استفاده می‌شود) و استخوان شتر (که پس از خیس شدن در آهک آب به مدت شش ماه آن را کاملاً سفید می کند یا به رنگ سفید طبیعی استفاده می شود یا با مواد شیمیایی سبز شده است، استخوان گاو و اسب (رنگ سفید طبیعی است اما با مواد شیمیایی رنگ های مختلف دارد).

دره سبز آورده می شود و به دلیل رنگدانه بیشتر از استخوان شتر بیشتر استفاده می شود). آنها همچنین از انواع سیم های فلزی مانند سیم برنجی (برای رنگ زرد براق به جای طلا استفاده می شود اما ثبات و استحکام رنگ کافی ندارد)، سیم طلا و سیم نقره (برای سفید براق) و گاهی اوقات آلومینیوم.

قبل از حمله مغول، هنر تزیینی دیگری که امروزه به آن مهر زنی می گویند، رواج داشت که شاید بستر مناسبی برای پیدایش نوع جدیدی از منبت در دوره های بعد، به ویژه در دوره تسلط مغولان بر این کشور باشد. در این هنر از چوب، استخوان و فلز استفاده می شود و طرح های اجرایی آن عمدتاً طرح های هندسی، ستاره ای و گاه پر از نخل است. شیوه کار، مصالح و نقشه های به کار رفته در آن را می توان معرفی نوعی معرق خاتم در دوره ایلخانی و تیموری دانست.

خاتم کاری در واقع هنر تزیین سطح اجسام چوبی به شکل معرق با مثلث های کوچک است و هر چه این مثلث ها ظریف تر باشند و طرح ها و اشکالی که با این مثلث ها به وجود می آیند منظم تر باشند، منبت بهتری دارند. . البته کیفیت مواد اولیه به کار رفته در خاتم نیز ارزش آن را افزایش می دهد.

سابقه قدیمی ترین نمونه خاتم از دوران صفویه فراتر نمی رود. اما شواهد تاریخی وجود هنر خاتم کاری را که در دوره صفویه، در زمان جلایریان، متداول می شد، تأیید می کند.